سقوط کابل، خروج نیروهای خارجی و روند تخلیه افغانستانی‌های همکار با خارجی‌ها سوالات زیادی را بی‌جواب مانده‌است و هنوز هم شمار زیادی از افغانستانی‌هایی که با نیروهای خارجی در کشور همکار بودند، منتظر اند تا از افغانستان به کشورهای خارجی منتقل شوند.
اخیرا جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا تحقیقات درمورد خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان که منجر به تسلط گروه طالبان در کشور شد، آغاز کردند.
در این تحقیقات جمهوری‌خواهان، اقدامات اداره جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده آمریکا مبنی بر خروج عجولانه نیروهای آمریکایی از افغانستان را مورد انتقاد قرار داده‌اند و همچنان درمورد روند تخلیه افغانستانی‌های همکار با این نیروها از افغانستان را زیر سوال برده‌اند.
در نخستین جلسه استماعی در این مورد که به تاریخ ۱۷ اسفند/حوت برگزار شده بود، مسوولان نظامی که در روند تخلیه دخیل بوده‌اند، به اعضای کانگرس توضیحات دادند.
شماری از نظامیان آمریکایی که در این عملیات دخیل بودند نیز با انتقاد از عدم سازماندهی خوب و به جا ماندن هزاران افغانستانی که زمانی بخاطر انجام ماموریت‌های آمریکایی‌ها با آن‌ها همکاری می‌کردند و با آمدن طالبان به قدرت زندگی‌شان با خطر مواجه است، ابراز نارضایتی کردند.
در رابطه به آنچه در روزهای اول سقوط کابل در میدان هوایی کابل اتفاق افتاد، روایت‌های مختلفی وجود دارد.
احمد (نام مستعار)، یکی از افرادی که در دومین روز سقوط کابل با اعضای خانواده‌اش که یکی از آن‌ها گرین‌کارد آمریکا را نیز داشت به میدان هوایی کابل رفت تا بتواند به آمریکا سفر کند، روایت خود را چنین حکایت می‌کند:
«شام روز یکشنبه بود که یکی از خویشاوندان نزدیک با من تماس گرفت و گفت که باید همراه با اعضای خانواده‌ام به میدان هوایی کابل بروم تا ما را به آمریکا انتقال دهند، در نخست حرف‌اش را جدی نگرفتم، اما بعد از دو ساعت دوباره تماس گرفت و گفت که باید هرچه زودتر خود را به میدان برسانیم.»
به گفته این باشنده کابل، فردی که با وی تماس گرفته بود همکار آمریکایی‌ها بود و یک‌تن از آمریکایی‌هایی که بعد از سقوط نیز در کابل بود و در روند تخلیه دخیل بود با او در تماس بود.
«ساعت ۱۰ شب بود که با همسر و کودکانم به سمت میدان هوایی کابل حرکت کردیم، وقتی میدان هوایی نزدیک شدیم، تمام جاده پر از موتر و افرادی بود که چه با اسناد لازم و چه بدون اسناد به سمت دروازه اصلی ورودی میدان هوایی روان بودند، نیروهای طالبان در اطراف میدان هوایی کابل پوسته‌های امنیتی ایجاد کرده بودند، اما با مردم کاری نداشتند.»
احمد می‌گوید با وجود تلاش زیاد، نتوانست خودش را به دروازه اصلی برساند و ناگزیر در نزدیکی میدان هوایی کابل منتظر ماند و این انتظار بیش از چهار ساعت طول کشید، پس از چهار ساعت خویشاوندش تماس گرفت و گفت که باید خودشان را از راه ورودی دیگر میدان هوایی کابل که قبلا توسط نظامیان استفاده می‌شد، برسانند.
«وقتی به دروازه نظامی که در سمت منطقه قصبه موقعیت دارد، رسیدیم، دیدیم که در آن‌جا نیز بیروبار مردم زیاد است و هر کسی تلاش می‌کند که خودش را به دروازه‌ای که توسط نیروهای آمریکایی محافظت می‌شد، برساند. چون من با کودکان خوردسال بودم، نتوانستیم خود را نزد آمریکایی‌ها برسانیم، شب همان‌جا صبح شد، در جریان روز بعد هم نتوانستیم خود را به دروازه برسانیم و شام دوباره برگشتیم خانه.»
حوالی ساعت ۹ شب دوباره خویشاوند احمد با وی تماس گرفت و گفت به موقعیتی که همکار آمریکایی‌اش از طریق واتس‌اپ آن‌را فرستاده خودشان را برسانند، احمد و خانواده‌اش به موقعیتی که قبلاً فرستاده شده بود در نزدیکی میدان هوایی کابل خودشان را رساندند و با مشکلات زیاد توانستند خود را از میان افرادی که منتظر داخل شدن به دروازه میدان هوایی بودند، نزد نیروهای قطعه صفر یک امنیت ملی افغانستان رساندند.
«نیروهای قطعه صفر یک یکجا با آمریکایی‌ها ایستاد بودند، برای جلوگیری از یورش مردم به دروازه میدان هوایی از گاز اشک‌آور و همچنان شلیک هوایی استفاده می‌کردند، هر باری که گاز اشک‌آور استفاده می‌کردند، برای مدتی همه افراد صرفه می‌کردند، اشک از چشمان ما جاری می‌شد و برای ما نفس‌تنگی پیدا می‌شد، بعد از اینکه پیام‌های واتس‌اپ را به نیروهای صفر یک نشان دادم، ما را اجازه داد تا داخل شویم، کمی پیشتر تنها نظامیان آمریکایی ایستاده بودند، وقتی آن‌ها ما را متوقف کرد و پیام‌ها و اسناد را نشان دادم، از من کود مخفی را پرسیدند، من کود را نمیدانستم و گفتند باید برگردم، من پافشاری کردم و گفتم که به ما از طرف آمریکایی‌ها گفته شده که می‌توانیم داخل میدان شویم، یکی از نظامیان آمریکایی که در مقابلم ایستاده بود با سلاح دست‌داشته‌اش چند شلیک هوایی کرد، گوش‌هایم از کار افتاد و فکر کردم حس شنوایی‌ام را از دست دادم، در نزدیکی‌ام یک خانم حامله نیز ایستاد بود و او با شلیک هوایی از هوش رفت و افتاد، چون همه وحشت‌زده شده بودیم، دوباره برگشتیم به خانه و این ترتیب از روند تخلیه بازماندیم.»
یکی دیگر از کسانی که چند روز برای داخل شدن به میدان هوایی کابل در مقابل ورودی‌ها انتظار کشیده بود و شاهد عینی انفجار در مقابل ورودی اصلی میدان هوایی کابل نیز بود، چنین روایتی دارد:
«من چهار شبانه‌روز در مقابل ورودی‌های میدان هوایی کابل انتظار کشیدم، شام بود که انفجار رخ داد و صدای مهیب آن گوش‌هایم را از کار انداخت، خوش‌بختانه من از محل انفجار دور بودم، اما دیدم که تعداد زیادی از افراد بدون دست، پا و حتی سر در اطراف خیابان پرتاب شده بودند، بعد از انفجار بوی باروت و خون همه جا را گرفته بود و حس می‌کردم در هوا آکسیجن به قدر کافی برای تنفس وجود ندارد، تیراندازی آغاز شد و نیروهای آمریکایی به دلیل ترس و وحشت به سمت مردم ملکی شلیک می‌کردند، شمار قربانیان این حادثه بیشتر از آنچه رسما اعلام شد، بود.»
به تاریخ ۲۶ اگست ۲۰۲۱ در جریان عملیات تخلیه از افغانستان انفجار در نزدیکی میدان هوایی کابل رخ داد که براساس آمار رسمی، منجر به کشته شدن بیش از ۱۸۰ نفر از جمله ۱۳ تن از نظامیان ارتش ایالات متحده آمریکا، شد. مسوولیت این حمله را شاخه خراسان گروه داعش به عهده گرفت.
مایکل مک‌کال، رییس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا وزارت خارجه این کشور را به گمراه کردن افکار عامه در رابطه با نحوه خروج فاجعه‌بار آمریکا از افغانستان متهم کرده، گفت کانگرس کارشکنی و عدم همکاری وزارت خارجه با تحقیقات درباره خروج از افغانستان را تحمل نخواهد کرد.
چگونگی خروج عجولانه نیروهای آمریکایی از افغانستان به یک موضوع جدال میان‌حزبی در آمریکا مبدل شده است و جمهوری‌خواهان با تاکید بر تحقیقات درمورد نحوه خروج می‌خواهند به اعتبار کاخ سفید در حوزه سیاست خارجی آسیب بزنند.
