سقوط دولت جمهوری در افغانستان در اگست ۲۰۲۱، مردم این کشور را در بحران و رنجی تازه گرفتار کرد و نبود زیرساخت‌های اقتصادی، سطح فقر در این کشور را به جایی رساند که اکنون تقریبا از همه مردم افغانستان به عنوان فقرا یاد می‌شود. البته عده‌ای از افغان‌ها توانستند با حمایت کشورهای غربی به کشورهای دیگر مهاجرت کنند و تا حدی از این بلاتکلیفی و فقر و تنگدستی نجات یابند اما در این میان عده‌ای هم هستند که اگرچه در کشورهای خارجی زندگی می‌کنند، از هر شهروند دیگر افغانستان بلاتکلیف‌تر و سردرگم‌ترند. آن‌ها دیپلماتهای سابق افغانستان‌اند که پس از سقوط جمهوریت و سلطه طالبان، رسما در خلا قرار گرفته‌اند و نمی‌دانند به کدام سو بروند.
پس از سقوط دولت سابق افغانستان، فعالیت حدود ۶۰ سفارتخانه و کنسولگری این کشور در سراسر جهان ناگهان معلق شد. جهان طالبان را به رسمیت نشناخت و بسیاری از دیپلماتهای افغان هم نخواستند برای امارت اسلامی کار کنند. در نتیجه بودجه وزارت خارجه برای این سفارتخانه‌ها قطع شد و آنان بدون حقوق ماندند. با این حال، تعداد زیادی از این دیپلمات‌ها تصمیم گرفتند تحت هر شرایطی ارائه خدمات به افغان‌ها در گوشه‌کنار جهان را ادامه دهند.
البته تعدادی از کشورهای جهان مانند جمهوری اسلامی ایران، پاکستان، چین، روسیه و ترکمنستان با اینکه طالبان را به رسمیت نمی‌شناسند، سفارتخانه‌های افغانستان در این کشورها را رسما به طالبان تحویل داده‌اند. در برخی کشورهای منطقه مانند ترکیه، ازبکستان و عربستان سعودی هم دیپلماتهای وابسته به طالبان حضور دارند. با این حال بیشتر سفرای دولت پیشین مصمم‌اند تا زمان حضورشان در سفارت، با طالبان همکاری نکنند.
همایون عزیزی، سفیر افغانستان در هلند، خانواده‌اش را به دفتر سفارت افغانستان در پاریس انتقال داده است تا در آنجا زندگی کنند زیرا امکان پرداخت اجاره خانه جداگانه را ندارد. خانواده دو دیپلمات دیگر افغان هم در ساختمان قدیمی کنسولگری افغانستان در پاریس زندگی می‌کنند. عزیزی می‌گوید: «وقتی افغانستان با چنین فاجعه‌ای روبرو می‌شود، ما به‌عنوان دیپلمات‌ها باید مسئولیت بیشتری بپذیریم. ما هنوز فرصت داریم با بی‌عدالتی که در افغانستان روی می‌دهد مبارزه کنیم و این کاری است که باید به آن افتخار کنیم.» به گفته عزیزی، شرایط برای آنان بسیار سخت است اما مجبورند واقعیت را بپذیرند.
نصیر اندیشه، سفیر افغانستان در سوییس، می‌گوید اکثریت دیپلماتهای افغان دچار افسردگی شده‌اند: «ما فراموش‌شده و سرخورده به حال خود رها شده‌ایم». اندیشه می‌افزاید: «من شغلم به عنوان دیپلمات را از دست داده‌ام، همه‌چیزم را از دست دادم، حتی حساب بانکی‌ام در کابل بسته شد. تنها چیزی که برایم باقی مانده، نوشتن است. من کتاب خاطراتم را می‌نویسم و این تنها راه مبارزه من با ظلم است.»
بسیاری از دیپلماتهای افغان آمریکا را مقصر اول وضعیت فعلی می‌دانند. آنان به توافق صلح دوحه بدبین‌اند و آن را سرآغاز سقوط جمهوریت می‌دانند. با این حال برخی از سفرا فساد و ناتوانی دولت در حکومت‌داری را نیز انکار نمی‌کنند.
اشرف حیدری، سفیر افغانستان در سریلانکا که در حال حاضر در ایالات متحده آمریکا اقامت دارد، می‌گوید: «ما آخرین جبهه جمهوری‌ایم که خارج از کنترل طالبان است. ما قربانی یک خیانت عظیم به دموکراسی بودیم. ما انتظار نداشتیم متحدان دموکراتیکمان به ما خیانت کنند و اکنون این متحدان دموکراتیک به ما‌موریت‌های دیپلماتیک ما بی‌تفاوت‌اند.»
حیدری خاطرنشان می‌کند: «فقدان حمایت مظهر خیانت گسترده‌تر به دموکراسی افغانستان است. ما ارزش‌های دموکراتیک را پذیرفتیم، برای آن خون دادیم و هنوز هم در حال خون دادن‌ایم.»
یکی از سفرای افغانستان که نخواست نامش فاش شوند، به‌صراحت می‌گوید که نقش آمریکا در سقوط جمهوریت در افغانستان مانند آفتاب واضح و آشکار است.
در کنار وضعیت نامشخص سفارتخانه‌های افغانستان در کشورهای مختلف، فعالیت این سفارتخانه‌ها نیز کاهش پیدا کرده است. نظیف‌الله سالارزی، سفیر افغانستان در بلژیک که نمایندگی افغانستان در اتحادیه اروپا و ناتو را نیز به عهده دارد، می‌گوید که فعالیت‌های این سفارتخانه حالا به ۱۰ درصد قبل از سقوط هم نمی‌رسد. او می‌گوید: «من هم می‌توانستم وظیفه فعلی‌ام را رها کنم و به سویی بروم، اما وقتی از پنجره اتاقم به پرچم کشورم نگاه می‌کنم، به من قدرت می‌دهد تا ادامه دهم. هنوز چیزهای زیادی است که ما باید از آن‌ها نمایندگی کنیم و من و بسیاری از سفرا این کار را می‌کنند.»
ادامه دارد …
فارن پالیسی / ۲ آپریل ۲۰۲۳
