نویسنده: بسم‌الله تابان
خبرگزاری راسک: درحالی‌که توجه جهانی عمدتاً معطوف به پیامدهای منطقه‌ای و جهانی درگیری مستقیم میان ایران و اسرائیل است، افغانستان کشوری گرفتار در بی‌ثباتی سیاسی، بحران اقتصادی و ناامنی مزمن زیر سلطه طالبان با پیامدهای ثانویه و هشداردهنده این بحران روبه‌رو شده است. براساس تحلیلی که اخیراً در روزنامه دیپلمات منتشر شده، وقوع جنگ تمام‌عیار میان تهران و تل‌آویو، هرچند کوتاه‌مدت، لرزه‌هایی عمیق بر ساختار لرزان افغانستان وارد کرده است. ایران و رژیم طالبان با وجود اختلافات عمیق ایدئولوژیک، در سال‌های گذشته به یک همزیستی تاکتیکی روی آورده‌اند. تهران که در گذشته از دشمنان سرسخت طالبان به شمار می‌رفت، پس از سقوط دولت جمهوری اسلامی افغانستان در ۲۰۲۱، سیاستی واقع‌گرایانه را در پیش گرفت؛ از یک‌سو روابط اقتصادی با طالبان را توسعه داد و از سوی دیگر، نگرانی‌های خود را در مورد سرکوب فارسی‌زبانان، افزایش قاچاق مواد مخدر، مهاجرت‌های غیرقانونی و ناامنی مرزی پنهان نکرد.
با این حال، بی‌عملی طالبان در قبال جنگ اخیر ایران و اسرائیل، گویای نوعی سیاست سکوت محتاطانه است. در طول این درگیری ۱۲ روزه، گروه طالبان نه تنها از موضع‌گیری رسمی به نفع جمهوری اسلامی خودداری کرد، بلکه حتی اجازه نداد که شهروندان یا نهادهای وابسته به جمهوری اسلامی، مانند سال‌های گذشته، برنامه‌های اعتراضی در حمایت از فلسطین و روز قدس را برگزار کنند. بر پایه گزارش روزنامه دیپلمات، این سکوت طالبان ناشی از ملاحظاتی عمیق‌تر است. منابع مطلع از برگزاری نشستی در سطوح بالای رهبری طالبان در جریان جنگ خبر می‌دهند؛ نشستی که در آن، سناریوی احتمالی فروپاشی نظام جمهوری اسلامی ایران و تأثیرات آن بر حکومت طالبان مورد بررسی قرار گرفته است. به باور تحلیل‌گران، هرچند میان دو رژیم شکاف ایدئولوژیک گسترده‌ای وجود دارد، اما طالبان حکومت فعلی ایران را به مراتب باثبات‌تر از احتمال ظهور یک دولت دموکراتیک در همسایگی خود می‌دانند.
از سوی دیگر، بحران جنگ ایران و اسرائیل، فشارهای اقتصادی و اجتماعی را بر افغانستان مضاعف ساخته است. ایران یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری افغانستان در زمینه واردات مواد غذایی، دارو، نفت و مصالح ساختمانی به‌شمار می‌رود. هرگونه اختلال در این مبادلات، زندگی روزمره مردم افغانستان را، به‌ویژه در زیرساخت‌های ضعیف طالبان، در معرض خطر مستقیم قرار می‌دهد. بنا به مشاهدات میدانی و گزارش دیپلمات، در جریان این بحران، قیمت مواد غذایی و سوخت در بسیاری از بازارهای افغانستان جهش چشم‌گیری داشته است. در کنار اختلالات اقتصادی، موج تازه‌ای از اخراج مهاجران افغانستانی از ایران آغاز شده که هم‌زمان با دوران جنگ صورت گرفته است. در هفته‌های گذشته، ده‌ها هزار تن از مهاجران، از جمله کودکان بی‌سرپرست، به افغانستان بازگردانده شده‌اند. منابع محلی از ولایت هرات خبر می‌دهند که این روند، بحران مسکن را تشدید کرده و بسیاری از خانواده‌ها به کوچه‌ها و جاده‌ها پناه برده‌اند. با آن‌که خطر سوءاستفاده جنسی از زنان و کودکان در این وضعیت افزایش یافته، طالبان هیچ برنامه مؤثری برای رسیدگی به این چالش‌ها ارائه نکرده‌اند.
افزون بر آن، برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که گروه‌های تندرو چون القاعده و داعش شاخه خراسان، ممکن است از این موج مهاجران برای گسترش پایگاه‌های خود در داخل افغانستان بهره‌برداری کنند. به‌ویژه آن‌که پیش از این نیز گزارش‌هایی از جابجایی اعضای القاعده از خاک ایران به افغانستان تحت‌الحمایه طالبان منتشر شده بود. در نهایت، آن‌گونه که نویسنده در روزنامه دیپلمات تأکید می‌کند، بی‌ثباتی ناشی از جنگ میان ایران و اسرائیل، تنها یکی از زوایای بحران فراگیر افغانستان است. سلطه طالبان بر کشور، نبود حکومت‌داری پاسخگو و ناتوانی ساختاری در مدیریت بحران، افغانستان را به یکی از آسیب‌پذیرترین نقاط منطقه بدل ساخته است. جامعه بین‌المللی، به‌ویژه بازیگران غربی، باید بدانند که بی‌توجهی به این وضعیت، تنها موجب گسترش افراط‌گرایی، افزایش مهاجرت‌های غیرقانونی و بازگشت افغانستان به عنوان نقطه‌ای بحرانی در نقشه امنیت جهانی خواهد شد.
در شرایط کنونی، حمایت بشردوستانه گسترده، تعامل راهبردی و کمک به شکل‌گیری یک نظام فراگیر و مشروع، تنها راه جلوگیری از فروپاشی کامل افغانستان است. تلاش برای احیای دستاوردهای دو دهه گذشته، به جای مماشات با یک رژیم اقتدارگرای ایدئولوژیک، اکنون بیش از هر زمان دیگر ضرورتی تاریخی یافته است.
کارمندان وزارت دفاع: طالبان ما را بدون طی مراحل قانونی از وظیفه برکنار کردند
بازداشت یک جنرال پیشین از سوی طالبان در کابل
درگیری در هرات پس از اقدام طالبان به جمع‌آوری خیمه‌های عزاداری
افسر پیشین پولیس در جوزجان هدف حمله مسلحانه قرار گرفت
یک طالب هنگام تلاش برای آدم‌ربایی هدف گلوله طالب دیگر قرار گرفت
سازمان ملل: میلیون‌ها افغانستانی توان خرید غذای روزمره را ندارند
افزایش محدودیت بر رسانه‌ها؛ طالبان با دستورالعمل تازه، جریان اطلاع‌رسانی را در چنگ خود می‌گیرد
