نوسینده: دکتر رستم مانا[۱]
درآمد
پس از آن‌که اشرف‌غنی احمدزی در ۱۵ اگوست ۲۰۲۱، قدرت سیاسی را به طالبان واگذار کرد، آن‌ها محدودیت‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی… را بر مردم تحمیل کردند. مردم عام و کارمندان حکومت پیشین را به شدت زیر فشار دادند، حق آموزش و کار را از زنان و دختران گرفتند، سرمایه‌گذاری خارجی کاهش پیدا کرد، کارخانه‌های ساخت موادمخدر افزایش یافت، نظامیان پیشین را مورد شکنجه قرار داند و در اکثر موارد به قتل رساندند، آزادی بیان را ممنوع کردند، فعالان مدنی و حقوق‌بشری را با محدودیت‌های جدی مواجه کردند…
اما این‌بار طالبان پس از نزدیک به دوسال حاکمیت نامشروع، برگزارکنندگان مراسم عزاداری محرم را نشانه گرفتند. اکنون پرسش این است که چرا طالبان دست به چنین اقدامی زدند و چرا اشرف‌غنی احمدزی سراسیمه مردم را به هم‌زیستی دعوت کرد؟
افزایش محدودیت‌ها از جانب طالبان
محدودیت‌های وضع‌شده از سوی طالبان به تدریج صورت گرفت. ابتدا این محدودیت‌ها بر کارمندان ملکی حکومت پیشین و نظامیان وضع شد که در نتیجه‌ی آن تعداد زیادی از کارمندان ملکی یا از وظیفه برکنار شدند و یا هم با پذیرش شرایط سخت تن به پذیرش دادند. اما این محدودیت‌ها در قبال نظامیان حکومت پیشین متفاوت است. طالبان تعداد زیادی از نظامیان پیشین را زندانی، شکنجه و یا هم به قتل رساندند. مرحله‌ی بعدی این محدودیت‌ها دامن‌گیر زنان و دختران شد. ابتدا طالبان دختران را از مکتب و دانشگاه بازداشتند و سپس به بهانه‌های مختلف مانع کار زنان با نهادهای دولتی و سازمان‌های خارجی شدند. در این اواخر طالبان حتا مانع کار تعدادی از زنان شاغل (آرایش‌گرها) شدند. دشمنی طالبانِ بدوی با مدنیت باعث شد تا یک تعداد از فعالان جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر نیز زندانی و یا تبعید شوند. از دوسال بدین‌سو، تحولات منفی در عرصه‌ی اقتصادی نیز رخ داده است. عدم سرمایه‌گذاری خارجی و فرار تاجران ملی از افغانستان یک بحران جدی مالی و بشری را رقم زده است. تاجایی که سازمان ملل در تازه‌ترین گزارش خود میزان فقر را در هر ۱۰ نفر، ۹ نفر اعلام کرد. پس بدیهی است که در هم‌چون شرایطی، دلالان و مافیای موادمخدر، تولید و قاچاق این ماده‌ی غیرقانونی را چند برابر ساخته تا بتوانند حاکمیت نامشروع طالبان را حفظ کنند.
محتوای پیام عاشورایی اشرف‌غنی احمدزی
اشرف‌غنی احمدزی، پس از مشاهده‌ی ایستادگی جامعه‌ی شیعیان در برابر محدودیت‌های وضع‌شده توسط طالبان، شتاب‌زده پیامی را از طریق صفحه‌ی فیسبوک خود نشر کرد که در آن از مردم خواسته شده بود تا در شرایط فعلی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را حفظ کنند. ممکن است نزد مردم عام این یک پیام ساده باشد، مگر اهل سیاست می‌دانند که هدف پیام اشرف‌غنی چه بود. در حقیقت اشرف غنی خواست تا واکنش و قهر جامعه‌ی شیعیان افغانستان را از طریق این پیام فروبنشاند (چیزی که ممکن نیست) و از سوی دیگر، او به طالبان واضح پیام داد تا در برابر جامعه‌ی شیعیان، به‌ویژه در هنگام برگزاری مناسک مذهبی از نرمی کار گیرند زیرا احتمال رویارویی و حتا درگیری فیزیکی و قیام وجود دارد. پس از نشر این پیام، سران طالبان برای توجیه رفتار خود هدف از وضع محدودیت‌ها را نه نفی برگزاری مراسم عزاداری بلکه جلوگیری از تهدیدات مسلحانه گفتند. این توجیه غیرقابل قبول است و نمی‌تواند نیت اصلی طالبان را که همانا وضع محدودیت بر شیعیان است را پنهان کند. زیرا طالبان در گذشته بر مراسم عزاداری شیعیان حملات انتحاری را انجام می‌دادند و از بنیاد خلاف شیعیان هستند. بنابراین، اشرف‌غنی احمدزی می‌داند که تنها روایتی که به خوبی می‌تواند در برابر روایت افراطی طالبان از دین ایستادگی کند و آن را به چالش بکشد، روایت شیعیان از دین (روایت میانه‌رو) است؛ زیرا سایر روایت‌ها مانند دموکراسی، آزادی بیان و … امروزه در جامعه‌ی پدرسالار و پشتونیزه‌شده‌ی افغانستان کارکرد ندارد.
نتیجه‌گیری
به ادامه‌ی سلسله اِعمال محدودیت‌ها از سوی طالبان، آن‌ها بار دیگر خواستند جامعه‌ی شیعیان را هدف قرار دهند. مگر این اقدام غیرانسانی و دینی با موجی از واکنش شیعیان مواجه شد و در جاهایی نیز میان عزاداران و طالبان رویارویی صورت گرفت. اشرف‌غنی احمدزی که متوجه حساسیت قضیه شده بود، به‌صورت آنی از طریق یک متن فیسبوکی از مردم خواست تا هم‌زیستی خود را حفظ کنند. در حقیقت، متن نوشته شده توسط اشرف‌غنی احمدزی، نه به‌خاطر احترام به ماه محرم که برای جلوگیری از خیزش شیعیان در برابر طالبان و حفظ سلطه‌ی این گروه و دعوت مردم برای پذیرش ظلم طالبان است.
[۱] . پژوهش‌گر مطالعات امنیت در روابط بین‌الملل
