راسکRASC: روزهایش را با بررسی پیامهای صفحات اجتماعی سپری میکند. گاهی به فیسبوک، گاهی واتساپ و زمانی هم به انستاگرام سر میزند تا سفارش جدیدی بگیرد. سپس سفارش را تا دروازهی خانهی مشتریانش میرساند و یا هم در نقطهای از شهر قرار میگذارند و محصول را به مشتری تسلیم میدهد.
محبوبه دهاتی مدت یک سال میشود که تجارت برخط/آنلاین لوازم آرایشی و بهداشتی را در شهر مزارشریف آغاز کردهاست.
محبوبه ۲۴ سال سن دارد و فارغ رشتهی قابلهگی عالی دانشگاه کابل است. او تا پیش از وضع محدودیتهای بیشمار علیه زنان از سوی گروه طالبان، به عنوان قابله در چند درمانگاه و شفاخانهی خصوصی در شهر مزارشریف مصروف فعالیت بود. پس از وضع محدودیتها بر کار و تحصیل زنان، تصمیم گرفت کاری را در پیش بگیرد که خارج از محدودیتهای گروه طالبان باشد.
محبوبه میگوید: «بهخاطر محدودیتهایی که اکنون به خانمها و دختر خانمها از سوی طالبان در افغانستان وضع شده، تمام درها به روی ما زنان بسته شدهاست. وقتی دیدم همهی کارها کم کم به روی زنان و دختران در حال بستهشدن است، این انگیزه به من دست داد که من باید کاری بکنم که هم در خانه بتوانم راحت کارم را انجام بدهم و هم از این طریق عایدی داشته باشم.»
محبوبه با همکاری یکی از دوستانش با سرمایهگذاری چهار هزار روپیهی کابلی/افغانی این تجارت آنلاین را آغاز کردهاست. حالا روزانه تا شش سفارش میگیرد و درآمدش به ۲۰ هزار روپیهی کابلی/افغانی در ماه رسیدهاست.
کوثر صادقی یکی دیگر از فروشندگان آنلاین است. او ۱۷ سال سن دارد و دانشجوی سال نخست در یک انستیتوت خصوصی در شهر مزارشریف است.
کوثر مدت سه ماه میشود که تجارت آنلاین صنایع دستی را راهاندازی کردهاست. او محصولات خود را در صفحهی انستاگرام و گروپهای واتساپ میگذارد و از مشتریانش فرمایش میگیرد، سپس سفارشها را به صورت رایگان تا دروازهی خانهی مشتریانش میرساند.
او وسایل و لوازم زیبایی مثل تاج، کمان کرستالدوزی، گردنبند مهرهدوزی و گل مصنوعی را در بازار آنلاین عرضه میکند.
کوثر میگوید، پیش از این در بخش ساخت گل مصنوعی و صنایع دستی با دکانها در شهر مزارشریف همکاری داشت؛ اما به دلیل وضع محدودیت بر کار زنان، تصمیم گرفت تا مستقل شود و کارش را به صورت آنلاین آغاز کند: «حالا از خانه کار میکنم و از طرف دیگر وضعیت اقتصادی مساعد نیست که ما یک دکان را کرایه بگیریم و هزینهی گزاف به صاحب دکان بپردازیم.»
با کوثر دستکم ۱۰ دختر دیگر نیز همکاری میکنند که بیشتر شان دانشآموزان و دختران دانشجو هستند، وی افزود: «بیشتر دخترهایی که با من کار میکنند، دخترانی هستند که در آموزشگاهها استاد بودند؛ اما پس از بستهشدن آموزشگاهها به روی دختران مجبور شدند به شغل دیگری روی آورند. چون نیاز به کار داشتند، اکنون با من کار آنلاین را پیش میبرند. در ضمن دخترهایی هم هستند که چون مکتب به روی شان بسته شده، بهجای خانهنشستن، ترجیح دادند کار کنند تا خودکفا شوند.»
تا اکنون بستر تجارت آنلاین در افغانستان آنگونه که باید، شکل نگرفته و کار در این زمینه با چالشهایی همراه است. از جمله، درصدی کمی از مردم حساب بانکی دارند. بنابراین، دریافت قیمت کالا یک مشکل اساسی است. این مشکل گاهی برای صاحبان کسب و کار آنلاین دردسر میآفریند.
کوثر میگوید، بارها شده که سفارش دروغی گرفتهاست؛ وی گفت: «گاهی هم مشتری همراه ما بازی میکند. قیمت یک محصول را خلاص میکند، گپش خلاص میشود و وقتی که ما میخواهیم آن را ارسال کنیم، گم میشود. یا هم گاهی آدرس اشتباه میدهند، وقتی میرویم به آدرس دادهشده تا محصول را تسلیم کنیم، میبینیم که کسی از او آدرس برای ما فرمایشی نداده و یک آدم دیگر ما را آزار دادهاست.»
هدیه انوری یکی دیگر از دختران در استان بلخ است که به تجارت آنلاین روی آوردهاست. او نیز لوازم بهداشتی را به بازار آنلاین عرضه میکند و مانند دیگر زنانی که در بخش تجارت آنلاین کار میکنند، راه ارتباطی با مشتریانش صفحات اجتماعی است.
تا پیش از بستهشدن دانشگاهها توسط گروه طالبان، هدیه دانشجوی سال دوم دانشکدهی طب در یکی از دانشگاههای خصوصی شهر مزارشریف بود. بستهشدن دانشگاه امید او را برای ادامهی تحصیل از بین بردهاست؛ اما او تقلا میکند تا تسلیم شرایط فعلی و محدودیتهای گروه طالبان نشود
او گفت: «دوست دارم خودکفا شوم و استقلال مالی داشتهباشم، فرق نمیکند از طریق آنلاین یا حضوری. دوست داشتم طب بخوانم؛ اما حالی که شرایط سخت شده، میتوانم از راه دیگری پیشرفت کنم و یک تجارتپیشهی موفق شوم. حالا تا اندازهای به آرزویم رسیدم، چون در همین چهار ماه عاید خوبی داشتیم و بهخاطر رسیدن به آروزیم تلاش بیشتر میکنم.»رونق و رواج فعالیتهای تجارت آنلاین در میان دختران و زنان، نشانگر آن است که زنان نمیخواهند محدودیتهای گروه طالبان را بپذیرند و میخواهند با محدودیتهای وضعشدهی این گروه مبارزه کنند.