نویسنده: دکتر رستم مانا[۱]
درآمد
پس از حمله‌ی القاعده+طالبان بر آمریکا در سال ۲۰۰۱، ایالات متحده آمریکا و کشورهای عضو ناتو شبکه‌ی القاعده و طالبان را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده و عملیات نظامی گسترده‌ای را برای سرنگونی آن‌ها در افغانستان به راه انداختند و این گروه سفاک در مدت کم‌تر از دو ماه سرنگون شدند. مگر طالبان در سال ۲۰۱۳ در قطر دفتر سیاسی خود را تاسیس کردند و در سال ۲۰۱۸ مقامات آمریکایی و ناتو با آن‌ها روی موضوع صلح افغانستان به مذاکره پرداختند تا این‌که در ۱۵ اگوست ۲۰۲۱، افغانستان مجدداً به این گروه واگذار گردید. اکنون پرسش این است که آیا طالبان توسط آمریکا و ناتو در تحریم قرار داشتند؟
تحریم طالبان از ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۳
حادثه‌ی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ نقطه‌ی عطف در تاریخ معاصر افغانستان است. زیرا پس از این حادثه طالبان+القاعده توسط حملات نظامی آمریکا و ناتو به ظاهر نابود شدند. در حقیقت، در بیست‌سال جنگ تعداد زیادی از طالبان کشته شدند، مگر ساختار سازمانی و فکری آن‌ها به‌گونه‌ی کامل از بین نرفت و رهبری و مقامات نظامی این گروه به پاکستان پناه بردند تا این‌که در سال ۲۰۰۵ توسط ارتش این کشور سازوبرگ نظامی یافتند و دوباره به میدان جنگ افغانستان گسیل شدند. اگر به مساله‌ی تحریم این گروه توجه کنیم، دیده می‌شود که طالبان صرفاً از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۳ (سال تاسیس دفتر سیاسی طالبان) در تحریم قرار داشتند. مگر با تاسیس دفتر سیاسی در قطر، تحریم بر آن‌ها به ظاهر پابرجا بود اما در خفا همکاری‌هایی جهت رشد این گروه صورت می‌گرفت.
همکاری با طالبان از ۲۰۱۳ به بعد
اشرف‌غنی احمدزی، پس از تقلب گسترده در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ از سوی کمیسیون به اصطلاح مستقل انتخابات به عنوان رییس جمهوری افغانستان اعلام شد. مگر او نتوانست روابط خارجی افغانستان را با کشورهای همسایه و جهان، به‌ویژه با آمریکا ثابت نگهدارد. در دو دور ریاست جمهوری اشرف‌غنی؛ تلاش کشورهای روسیه، چین، ایران و پاکستان برای زمین‌گیر ساختن آمریکا در افغانستان جریان داشت. در ضمن، حکومت او نه در سطح داخلی چندان مشروعیت داشت و نه هم در بیرون از کشور. برای اثبات این ادعا کافی است که در سطح داخلی به میزان نارضایتی مردم و افزایش حامیان طالبان توجه شود. در سطح بیرونی نیز رفتار جهان با افغانستان تغییر کرد، از محدودیت صدور ویزه برای شهروندان افغانستان گرفته تا دور زدن حکومت اشرف‌غنی در مذاکرات صلح دوحه همه دال بر کاهش مشروعیت حکومت او و نزدیکی روابط آمریکا با طالبان است.
قبل از آن‌که آمریکا برنامه‌ی خروج از افغانستان را روی دست گیرد، مقامات این کشور از کاهش تعدادی از سربازان خود خبر دادند که در واقع زنگ خطر برای مقامات حکومت پیشین و چراغ سبز برای طالبان بود. البته کاهش تعداد نظامیان آمریکا+ناتو تصادفی نه بلکه یک برنامه‌ی از قبل بررسی شده به نفع طالبان بود. زیرا حکومت اشرف‌غنی نمی‌توانست از منافع آمریکا در افغانستان حمایت کند. برای این‌که همکاری میان آمریکا و طالبان را واضح سازیم بهتر است به چند موضوع کلیدی قبل از واگذاری افغانستان به طالبان توجه ویژه نماییم. نخست، آمریکا+ناتو زمینه‌ی سفیدنمایی طالبان را توسط حامیان غربی آن‌ها مساعد ساخت و در محافل سیاسی و رسانه‌ها همیشه حرف از تغییر و اصلاح طالبان سر زبان بود. دوم، پس از سال ۲۰۱۳، طالبان در عرصه‌ی نظامی چنان قدرت‌مند شدند که تا قبل از آن نظیر نداشت؛ یعنی هیچ کشوری توانایی اکمالات نظامی و مالی طالبان را در این حد نداشت جز آمریکا. سوم، در برخی از استان‌ها مردم محل مشاهده می‌نمودند که چرخبال‌های آمریکایی شب‌هنگام برای طالبان اسلحه توزیع می‌کرد و هم‌چنین زخمی‌های آن‌ها را برای تداوی به مرکز انتقال می‌دادند. چهارم، آغاز مذاکرات با طالبان در سال ۲۰۱۸، به صورت آنی برای طالبان اهمیت جهانی بخشید. پنجم، نقش نداشتن حکومت اشرف‌غنی در نشست دوحه بیان‌کننده‌ی تیرگی روابط با آمریکا و نزدیکی آمریکا با طالبان بود. ششم، خروج یک‌شبه‌ی آمریکا از افغانستان در ذات خود به معنای واگذاری افغانستان به طالبان بود. هفتم، پس از واگذاری افغانستان به طالبان، آن‌ها هر هفته ۴۰ میلیون دالر از آمریکا دریافت می‌کنند، مگر منابع تاییدناشنده ادعا دارند که طالبان در هر هفته بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دالر از آمریکا دریافت می‌نمایند. اکنون با کنارهم گذاشتن موارد ذکر شده، مشخص شد که پس از سال ۲۰۱۳ آمریکا با طالبان در همکاری بوده و تحریم‌های به ظاهر تنها برای فریب افکار عمومی مردم افغانستان و جهان است.
نتیجه‌گیری
پس از حمله‌ی نظامی آمریکا به افغانستان، گروه طالبان به ظاهر نابود شدند مگر ساختار سازمانی و فکری آن‌ها هم‌چنان پابرجا بود. این گروه از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۳ در تحریم واقعی آمریکا و جامعه‌ی جهانی قرار داشتند، اما تحولات منطقه‌ای و داخلی افغانستان باعث شد تا واشنگتن به‌جای تداوم همکاری با حکومت اشرف‌غنی، همکاری با طالبان را به نفع خود بداند. از این‌رو، در مذاکراتی که در دوحه برگزار شد، حکومت افغانستان هیچ نقشی نداشت و طالبان با آمریکایی‌ها به‌شکل دوجانبه به مذاکره ادامه دادند تا این‌که افغانستان در سال ۲۰۲۱ به این گروه واگذار گردید.
[۱] . پژوهشگر مطالعات امنیت در روابط بین‌الملل
