نویسنده: شیرین تاجیک
درآمد
ملت‌سازی به فرایندی اشاره دارد که در آن تلاش می‌شود افراد با زبان مشترک، ارزش‌ها، هویت و ارتباطات مشترک، یک ملت را تشکیل دهند. این فرایند ممکن است به صورت طبیعی در جوامعی که از نظر فرهنگی و تاریخی یکپارچه هستند، طی شود، اما گاهاً به صورت هدفمند توسط دولت‌ها و سازمان‌ها به منظور تقویت وحدت و همبستگی در جوامع چندفرهنگی انجام می‌شود. ملت سازی شامل فرایندهایی می‌شود که به تقویت هویت ملی، زبان مشترک، تاریخ مشترک، آموزش تاریخ و فرهنگ ملی، نمادها و علایم ملی، ارتباطات عمومی و رسانه‌ها و ترویج ارزش‌های مشترک می‌پردازد. هدف اصلی ملت‌سازی ایجاد انسجام و اتحاد درونی در جامعه است تا افراد با همدیگر به عنوان یک ملت به تعامل بپردازند و منافع مشترک را به اشتراک بگذارند.
اهمیت ملت سازی در جوامع چند فرهنگی از جهت حفظ وحدت و استقرار صلح و آرامش درونی بسیار مهم است. با این حال، این سوال مطرح است که چرا افغانستان هیچ‌گاه یک ملت متحد نبوده است؟ برای درک بهتر لازم است تا به تاریخ‌چه‌ی طولانی و پیچیده‌ی این کشور نگاهی بیاندازیم.
تنوع قومی و فرهنگی و مسله هویت فراگیر
تنوع قومی و فرهنگی در افغانستان یک چالش مهم برای ایجاد یکپارچگی ملی است. این تنوع قومی به معنای وجود گروه‌های قومی متعدد با زبان‌ها، فرهنگ‌ها و هویت‌های مختلف می‌باشد. گروه‌های قومی متعددی در افغانستان وجود دارند که هر یک بر اساس تمایزات فرهنگی، زبانی و اجتماعی خود تشکیل شده‌اند. این گروه‌ها شامل پشتون‌ها، تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبک‌ها، ترکمن‌ها و دیگر گروه‌های قومی می‌شوند. زبان‌های مختلفی در افغانستان صحبت می‌شود، از جمله پشتو، فارسی درسی، ازبکی و ترکمنی. هر یک از این زبان‌ها نقش مهمی در هویت و فرهنگ گروه‌های قومی دارد. هم‌چنین، هر گروه قومی دارای آداب و رسوم، روی‌دادها، لباس‌های سنتی و سایر عناصر فرهنگی منحصر به فردی است که هویت آن گروه را شکل می‌دهد.
نیاز به تکثرگرایی هویتی
اختلافات فرهنگی و قومی موانع اصلی ایجاد یک هویت ملی بوده است. تلاش‌هایی برای توحید و یکپارچه‌سازی این گروه‌ها توسط دولت و سازمان‌های مربوطه انجام شده است که منجر به شکست شده است. اما با این حال، نیاز به احترام و توجه به تنوع فرهنگی و قومی هم‌چنان وجود دارد. تسهیل گفت‌وگو و تعامل بین گروه‌های قومی، ارزش‌گذاری به زبان‌های مختلف، ترویج فرهنگ و هنر مشترک، و ایجاد فرصت‌های برابر برای تمامی گروه‌ها می‌تواند در جهت ایجاد یکپارچگی ملی مؤثر باشد.
در کنار این تلاش‌ها، آگاهی و تسلط به تاریخ و فرهنگ مشترک افغانستان نیز اهمیت دارد. آموزش تاریخ و فرهنگ ملی به نسل‌های جوان، ترویج ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی، و ایجاد فضایی برای گسترش فهم و همبستگی بین گروه‌های قومی می‌تواند به تقویت وحدت ملی کمک کند. تنوع قومی و فرهنگی یکی از چالش‌های اساسی در بسیاری از کشورها است. در افغانستان نیز، وجود گروه‌های قومی متعدد و فرهنگ‌های متنوع می‌تواند موانعی را برای ایجاد یکپارچگی ملی و ایجاد هویت ملی مشترک ایجاد کند.
تعریف یک هویت فراگیر؛ فراسوی قومیت
تنوع فرهنگی و قومی می‌تواند درک و ارتباط بین افراد را دشوار کند و به ایجاد تفاوت‌ها و تنش‌ها منجر شود. برای مقابله با این چالش باید برای توحید و ایجاد یکپارچگی ملی در افغانستان تلاش شود. این تلاش‌ها شامل ترویج هویت ملی مشترک، تقویت ارتباطات میان قومیت‌ها، تشویق به تعامل و تبادل فرهنگی، ایجاد فرصت‌های برابر و توجه به نیازهای همه گروه‌ها می‌شود.
علاوه بر این آموزش تاریخ، فرهنگ و زبان مشترک می‌تواند نقش مهمی در ایجاد ایجاد هویت ملی و یکپارچگی داشته باشد. ارزش‌های مشترک مانند احترام به تنوع، عدالت، تعاون و صلح نیز در میان قومیت‌ها ترویج باید شود. درک و تحلیل عمیق‌تر از نیازها و مشکلات گروه‌های قومی متفاوت نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. باید توجه ویژه‌ای به تامین حقوق اقلیت‌ها، ترویج تعدد فرهنگی، ساز و کارهای توافقی و همکاری میان قومیت‌ها و ارائه فرصت‌های برابر برای شرکت در فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به همه گروه‌ها داده شود. تنوع قومی و فرهنگی می‌تواند ثروتی برای یک کشور باشد، اما برای دستیابی به یکپارچگی ملی، نیاز به همکاری، توافق و تلاش مشترک بین همه اقشار جامعه و گروه‌های قومی است.
نتیجه
تنوع قومی و فرهنگی اگر چه یک ثروت بشمار می رود اما، افغانستان هرگز نتوانسته است از این فرصت استفاده کرده و یک ملت یکپارچه و متحد شود. و یک هویت ملی مشترک را به وجود آورد. اگر افغانستان قصد دارد به یک ملت متحد تبدیل شود، نیازمند تلاش‌های گسترده و هماهنگ از سوی اقشار مختلف جامعه است. تنوع قومی و فرهنگی باید به عنوان یک فرصت برای رشد و توسعه در نظر گرفته شود و تلاش‌هایی برای ایجاد هماهنگی و همبستگی بین اقوام و اجتماعات مختلف باید صورت گیرد و راه‌حل‌های جامع و پایداری برای آن‌ها ارایه شود. این می‌تواند شامل تقویت هم‌کاری‌های فرهنگی و اجتماعی، باشد. هرچند که این مسیر چالش‌برانگیز و پیچیده است.
