تحقیق کتاب‌خانه‌ای (اسنادی)، میدانی، آزمایشی و… نسبتا چگونگی روش گردآوری اطلاعات ویژه به خود را دارند. طوری‌که روش گردآوری اطلاعات تفاوت می‌کند، روش الگوهای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز تفاوت می‌کند.
گردآوری اطلاعات از طریق مشاهده
گردآوری اطلاعات براساس مشاهده به این معنا است‌که پژوهش‌گر می‌خواهد بیننده‌ی روی‌دادهای موضوع تحقیق باشد و براساس مشاهده‌ی خود روی‌دادها و متغییرها را تحلیل و بررسی کند. مشاهده معمولا به چند روش صورت می‌گیرد که مشاهده‌ی ساده، فعال، هم‌راه با مشارکت و بدون حضورِ مشخص است.
در مشاهده‌ی ساده، پژوهش‌گر بدون هیچ دخالتی به ثبت اطلاعات موضوع تحقیق می‌پردازد. مشاهده‌ی فعال به این معنا است‌که پژهش‌گر موضوع تحقیق را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بنابه این تاثیرگذاری، چگونگی عمل‌کرد موضوع تحقیق را ثبت و اطلاعات را گردآوری می‌کند. مشاهده‌ی هم‌راه با مشارکت به این معنا است‌که پژوهش‌گر با اجتماع مورد تحقیق وارد فعالیت و عمل هم‌دلانه و… می‌شود. براساس مشارکت در فعالیت و عمل با اجتماع مورد تحقیق، اطلاعات را ثبت و گردآوری می‌کند. مشاهده‌ی بدون حضورِ مشخص به این معنا است‌که پژوهش‌گر خود را پژوهش‌گر معرفی نمی‌کند. از ابزار ویژه‌ای برای گردآوری اطلاعات استفاده می‌کند تا هیچ‌گونه جلب توجهی نکند و اجتماع مورد تحقیق نداند که رفتار و عمل‌کرد آن‌ها ثبت می‌شود. این‌گونه مشاهده، بیش‌تر طوری است‌که برای ثبت روی‌دادها و رفتارها از دوربین مخفی استفاده شود.
گردآوری اطلاعات کتاب‌خانه‌ای
در روش گردآوری اطلاعات کتاب‌خانه‌ای سند مکتوب بررسی می‌شود. از نام این روش معلوم است‌که اطلاعات باید از سرزدن به کتاب‌خانه‌ها و از مطالعه‌ی کتاب‌ها به دست آید. در این روش مهم این است‌که کتاب‌های منبع و دست اول در باره‌ی موضوع تحقیق شناخته شود، سپس اطلاعات با روش خاصی از این کتاب‌ها در فیش‌ها یادداشت‌برداری شوند.
گردآوری اطلاعات از طریق آزمایش
گردآوری اطلاعات در این روش براساس آزمایش صورت می‌گیرد. معمولا آزمایش در شرایطِ کاملِ طبیعی، در شرایط کنترول‌شده و داخل اجتماع صورت می‌گیرد.
آزمایش در شرایطِ کاملِ طبیعی عمل‌کرد یک گیاه در بستر طبیعی آن مورد مطالعه قرار می‌گیرد و اطلاعات موضوع تحقیق ثبت می‌شود. در آزمایش شرایطِ کنترول‌شده، عمل‌کرد پدیده‌های موضوع پژوهش در شرایط آزمایش‌گاهی مطالعه و بررسی می‌شود. براساس نظارت و کنترل، عمل‌کرد پدیده برای تحقیق ثبت می‌شود. پژوهش در آزمایش داخل اجتماع با این برداشت صورت می‌گیرد که اغلب متغییرها و پدیده‌های اجتماعی در داخل اجتماع عادی و معمول و معنادار استند. پژوهش‌گر یک یا چند عامل را برای افراد، گروه‌ها یا واحدهای تحت آزمون در درون اجتماع تغییر می‌دهد، بعد آثار این تغییر را ثبت و بررسی می‌کند.
گردآوری اطلاعات از طریق پرسش‌نامه
پرسش‌نامه دارای مجموعه‌ای از پرسش‌های کتبی است‌که پاسخ‌گو به آن‌ها کتبی پاسخ می‌دهد. در پرسش‌نامه‌ها معمولا پرسش‌هایی در باره‌ی نظریه، رفتار و طرز تفکر افراد مطرح می‌شوند. سوال‌های پرسش‌نامه‌ها به شکل باز یا بسته پرسیده می‌شوند. پژوهش‌گر در پرسش‌های بسته، پاسخ‌ها را از قبل مشخص کرده است. پاسخ‌گو از بین چند پاسخ یکی را انتخاب می‌کند. در پرسش‌های باز، پاسخ از قبل تهیه نشده است. پاسخ‌گو طبق نظر خود پاسخ می‌دهد.
گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه
گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه در عرصه‌های متفاوتی کاربرد دارد. رسانه‌ها معمولا از طریق مصاحبه، اطلاعاتی را جمع‌آوری و نشر می‌کنند که نشر این اطلاعات بر دیدگاه جامعه تاثیر می‌گذارند. اما گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه برای پژوهش و گزارش‌های پژوهشی از مصاحبه‌های معمولی تلویزیونی و میزگردها نسبتا تفاوت می‌کند. زیرا پژوهش‌گر در مصاحبه‌های پژوهشی ناگزیر به الگوسازی، دسته‌بندی و… است.
در گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه مهم این است‌که مصاحبه‌گر (پژوهش‌گر) با چه انگیزه و تدبیری می‌تواند از افراد مورد مصاحبه پاسخ‌های مورد نیاز را تهیه کند. زیرا در صورتی‌که افراد مصاحبه‌شونده در شرایط حساس و… قرار بگیرند، ممکن طوری پاسخ بدهند که برای گردآوری اطلاعات مفید نباشد.
خوبی گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه در این است‌که با هر فرد و گروهی (کودک، دختر، پسر، زن، مرد، تحصیل‌کرده، بی‌سواد، دانش‌مند، سیاست‌مدار و…) می‌توان مصاحبه کرد.
گردآوری اطلاعات از طریق روش آماری
گردآوری اطلاعات از طریق روش آماری بیش‌تر برای گردآوری اطلاعاتی مفید است‌که ارقام، آمار و عدد استند. یعنی منظور پژوهش‌گر گردآوری شمار، اندازه و کمیت موضوع تحقیق است. مثلا پژوهش‌گر در اجتماع هفتادساله‌های مردان پژوهش می‌کند که از هزار مرد هفتادساله، چند آن‌ها دچار بیماری پروستات شده‌اند.
این‌که پژوهش‌گر انتخاب می‌کند از چه طریق و روشی اطلاعات موضوع تحقیق را گردآوری کند، به چگونگی موضوع تحقیق ارتباط می‌گیرد. زیرا چگونگی موضوع تحقیق بر چگونگی روش گردآوری اطلاعات تاثیرگذار است.
اگر بخواهیم تکرار یک واژه را در یک کتاب بررسی کنیم، روش گردآوری اطلاعاتِ آماری به‌تر است. اگر بخواهیم نظر افلاتون و کانت را در باره‌ی عدالت بدانیم به گردآوری اطلاعات کتاب‌خانه‌ای و مصاحبه با کارشناسان در رشته‌ی فلسفه نیاز داریم.
طوری‌که چگونگی انتخاب موضوع بر چگونگی گردآوری اطلاعات تاثیر می‌گذارد، چگونگی گردآوری اطلاعات بر چگونگی تجزیه، تحلیل و بررسی اطلاعات می‌تواند تاثیر بگذارد. زیرا هر روش گردآوری اطلاعات، الگوهای تجزیه، تحلیل و بررسی مخصوص به خود را می‌خواهد.
گردآوری اطلاعات در علوم اجتماعی بیش‌تر براساس روش گردآوری اطلاعات کتاب‌خانه‌ای، مصاحبه و پرسش‌نامه صورت می‌گیرد.
نیاز به تاکید است‌که روش‌های گردآوری اطلاعات و روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات خوبی‌ها و محدودیت‌های خود را دارند. تاکید بر این‌که این روش گردآوری اطلاعات یا این روش تجزیه و تحلیل اطلاعات دقیق‌ترین است، درست نیست. به‌تر این است بر اساس چگونگی موضوع تحقیق، روش گردآوری اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات انتخاب شود.
پژوهش‌گر با درنظرگیری مناسبتِ روش گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل اطلاعات به موضوع تحقیق و سایر فرصت‌ها، خوبی‌ها و محدودیت‌های تحقیق تصمیم می‌گیرد با چه روشی اطلاعات را گردآوری و با چه روشی اطلاعات را تجزیه و تحلیل کند.
