نویسنده: یعقوب یسنا
پژوهش‌گران پژوهش را بر اساس هدف شامل چندین نوع دانسته‌اند، اما در کل هدف از پژوهش را می‌توان به تحقیق بنیادی، تحقیق کاربردی و تحقیق توسعه‌ای دسته‌بندی کرد.
تحقیق بنیادی: شامل پژوهش‌های اصیل و بدیعی می‌شود که به منظور افزایش اندوخته‌های علمی و درک به‌تر پدیده‌های طبیعی، انسانی، اجتماعی و فرهنگی صورت می‌گیرد. پژوهش‌های بنیادی دو دسته‌اند:
۱- برای ارضای کنجکاوی پژوهش‌گران صورت می‌گیرد.
۲- هدف راه‌بردی دارد و برای حل مساله‌های درازمدت صورت می‌گیرد.
تحقیق بنیادی بر اساس روش تحلیل به دو دسته دسته‌بندی می‌شود: بنیادی تجربی و بنیادی نظری.
تحقیق بنیادی تجربی تحقیقی است‌که داده‌ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روش‌های آزمایش، مشاهده، مصاحبه و… گردآوری می‌شوند و با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های آماری و معیارهای پذیرفته‌شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.
تحقیق بنیادی نظری تحقیقی است‌که داده‌ها و اطلاعات اولیه به روش کتاب‌خانه‌ای گردآوری می‌شوند و با استفاده از روش‌های استدلال مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار می‌گیرند.
تحقیق کاربردی: به پژوهش‌های گفته می‌شود که به نیازهای میان‌مدت وکوتاه‌مدت توجه دارند و هدف آن‌ها تولید مواد و روش‌های جدید برای به‌بود مواد علمی است. مثلا آزمودن کارایی نظریه‌های حقوقی در قوانین کشورها یا در قوانین افغانستان ویا شناخت عواملی‌که سبب کم‌کاری در یک سازمان می‌شوند.
تحقیق توسعه‌ای: به پژوهش‌های گفته می‌شود که به نیازهای فوری توجه دارند و هدف آن‌ها کسب دانش علمی و فنی جدیدی است‌که برای آن کاربرد ویژه‌ای درنظر گرفته می‌شود. مثل پژوهش‌های در باره‌ی چگونگی تغییر برداشت افراد یک جامعه یا مردان یک جامعه در باره‌ی جنسیت و… . درکل تحقیق توسعه‌ای در پی ارایه‌ی الگوها و روش‌های است‌که بتوانند موجب به‌بود ساختارها و خدمات اجتماعی و فرهنگی و توسعه و افزایش کالاها و تولیدات در جامعه‌ای شوند.
تحقیق عملی: به پژوهش‌های گفته می‌شود که مساله و مشکل محلی‌ای را حل کند. این تحقیق برای این عملی گفته می‌شود که نتایج آن به صورت مستقیم برای حل مساله‌ای به کار گرفته می‌شود. تحقیق عملی ویژگی و خصلت محلی و موقعیتی دارد؛ نتایج آن عمومیت ندارد و چندان تعمیم‌پذیر نیست. مثلا تحقیقی در باره‌ی یک معضل اجتماعی و فرهنگی خاص در بین یک گروه در محل خاصی و در موقعیت زمانی خاصی صورت می‌گیرد. این معضل شرایط ویژه به خود را دارد. حل مساله‌ی این معضل مشخصا برای معضل اجتماعی و فرهنگی گروهی کاربرد دارد که تحقیق برای معضل آن گروه صورت گرفته است.
