براساس موازین اسلامی و بین المللی نهادن نام‌های نیکو بر اشخاص و یادکردن آنها با نامی که خود می‌پسندند، از وظایف اجتماعی انسان‌هاست و از جمله آداب معاشرت دانسته می‌شود.
واقعیت مطلب این است که نمی‌توان انکار کرد که بخشی از احساس یا تصویر ذهنی که از پدیده‌ها داریم، به نام آنها ارتباط می‌یابد. اینکه نام یک پدیده تا چه حد با ماهیت آن سازگار است، موضوعی مهم و قابل تأمل است.به طور قطع وقتی پای یک قوم، طایفه یا ملت به میان می‌آید، قضیه حساسیت بیشتری می‌یابد.
در حال حاضر بسیاری از دولتمردان، مسئولان، خبرنگاران و اربابان رسانه داخلی و خارجی نام کشور و مردم ما را با دقت و درستی به کار نمی برند. بسیاری وقتها شنیده می شود که ملت افغانستان را با واحد پول کشور یعنی ” افغانی” یاد می کنند، مطلبی که باعث ناراحتی بسیاری از مردم نیز می شود.
برای روشن تر شدن مطلب بهتر است به عنوان مثال بگوییم: در ایران مردم افغانستان در گفتارهای روزانه مردم و حتی گاه رسانه‌های ایران، با عبارت “افاغنه” یاد می‌شوند. که کاربرد عبارت‌هایی همچون “افاغنه” و “افغانی” و در شکل محاوره ای‌اش “افغونی”، خالی از بار تحقیر و تخفیف هم نبوده است و مهاجرین از این بابت ناخشنود هستند. حال رسانه های افغانستان نیز مانده اند که ملت افغانستان را به چه نامی یاد کنند؟
به راستی نام درست کشور و ملت ما چیست؟ و رسانه‌ها که وظیفه حساس‌تری در این امور دارند، باید چه نام‌هایی را به کار برند؟
مطمئنا “افاغنه” موهن‌ترین نامی است که می‌توان به مردم افغانستان نسبت داد، به ویژه با توجه به سابقه تاریخی این نام در قضایای حمله هوتکیان به اصفهان و براندازی سلطنت صفوی در ایران. به همین دلیل، این نام حتی اگر با نیت تحقیر و توهین هم به کار نرود، همواره این اثر را دارا خواهد بود.
اما “افغانی” ضمن این که خالی از تحقیر نیست، از نظر دستوری هم ایراد دارد. چون “ی” نسبت را نمی‌توان به قوم اضافه کرد و از آن گروهی از مردم را در نظر داشت.
پس نام درست برای ملت افغانستان چیست؟ قانون اساسی افغانستان کلمه “افغان” را پیشنهاد می‌کند: (بر هر فردی از افراد ملت افغانستان کلمه افغان اطلاق می‌گردد) پس در مراجع رسمی، دیپلماتیک و رسانه‌ای کاربرد کلمه افغان برای اتباع کشور ما بلامانع است.
ولی نباید از نظر دور داشت که در نظر گروه وسیعی از مردم افغانستان، کاربرد “افغان” هم خالی از اشکال نیست، چون نام قوم “افغان” تداعی گر فقط یکی از اقوام پشتون افغانستان است و انتساب همه مردم افغانستان به این قوم، مملو از اشکال است. مثل این که همه مردم هندوستان را “هندو” بنامیم.
اگر از این زاویه بنگریم، کاربرد کلمه “افغانستانی” برای مردم افغانستان مناسب‌تر به نظر می‌رسد، هرچند از نظر حاکمان پشتون “افغانستانی” نامیدن مردم افغانستان نامطلوب است.
واضح و روشن است که سیاست حاکمان افغانستان پشتون گرایی و غیرپشتون زدایی بوده است لذا اطلاق کلمه افغان که قوم پشتون محسوب می شوند به همه جامعه افغانستان، یکی از تلاشهای حاکمان در همین راستا بوده است. به هر حال توقع می رود خبرگزاری ها و اربابان رسانه درباره این موضوع، تجدید نظری ادبی داشته واز کابرد کلمه افغان به همه اقوام افغانستان امتناع کرده و به جای آن از کلمه افغانتسانی استفاده کنند.
برداشتی از نوشته نویسنده و شاعر گرامی محمد کاظم کاظمی
