نویسنده: ادیب محمدی
نوبهار یا بلخِ گزین که گهواره‌ی تمدن آریانا یا ایران کهن است، روزگاری شاهد ظهورِ بزرگترین آموزگار بشریت بود. انسانی که به قولِ مورخان و فیلسوفان جهان، بت‌پرستی، مذاهب چندخدایی و الحاد را از ایران‌زمین برچید و برای نخستین‌بار این مردِ بلخی، دینی را به تمام سرزمین‌ها عرضه کرد که یک دینِ جهان‌شمول بود و مردم را به‌سوی راستی، اخلاق و خدای یگانه رهنمون می‌شد؛ با این سه اصل: گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک. آموزه‌های او برعکسِ دیگر ادیان، برای قوم خاصی و سرزمینِ مشخصی نبود و هرگز قومی را بر قوم دیگر برتر نمی‌شمرد.
نخست باید متوجه این نکته‌‌ی مهم باشیم که آشنایی با ادیانِ حق و باطل، فوائد بسیاری دارد، از جمله:
۱- انسان ذاتاً کنجکاو است و دوست دارد از چگونگی عقاید و اعمال دیگران مطلع باشد و این ریشه در منطق و قوه‌ی تعقلِ انسان دارد؛
۲- مطالعه افکار، اعمال و تاریخ ادیان، باعث میشود تاثیر شگفت‌آورِ دین در زندگى بشر و نقش آن در شکوفایى علم و هنر روشن شود؛
۳- تحقیق درباره‌ی ادیان براى دین‌داران سود معنوى دارد و به باورهاى دینى ایشان عمق مى‌‌بخشد. حق را از باطل بهتر تشخیص می‌دهند و آنان در بحث خود، کژی‌‌ها و نابهنجاری‌‌هاى ادیان دیگر را می‌‌فهمند؛
۴- فهم درستِ اعتقادات و اعمال دینى ملت‌ها برای‌مان میسر میشود؛ بنابرین باید گوشِ جان به دانش و حقیقت‌های تاریخی خود بسپاریم و بفهمیم آن‌چه را که عقل و منطق می‌گوید؛
۵- این را نیز بفهمیم که زردشت از بلخ است و جزیی از افتخارات تاریخ زبان فارسی‌ِ ما میشود. پس شناخت از زردشت، شناخت از تاریخ فکری و معنوی‌‌مان را هم فراهم می‌سازد و این برای ما باید بسیار مهم باشد. این یعنی واقف‌شدن از اصل و اصالتِ خویشتن.
شاعر بزرگی، چنین گفته است:
جهان است شادان به پندار نیک
ز پندار نیک است گفتار نیک
چو پندار و گفتار تو نیک شد
نیاید ز تو غیرِ کردارِ نیک
برای بسیاری از دانشمندانِ جهان تعجب‌برانگیز است که زردشت در سه‌هزار و چندسال پیش، چگونه توانسته است که هم مسیر عبادت و رهنمایی بسوی اهورامزدا یا همان خداوند یکتا را با روشنی کامل بنمایاند و هم طریق درست‌زیستن و موفقیت را در عصر تاریکی و جهالت با وضاحت کامل بفهماند و هم‌چنان حتی روش کسب و کار، کشاورزی، تجارت و اخلاق نگهداری از حیوانات و استفاده‌ی درست و انسانی از داشته‌های مادی و معنوی را آموزش بدهد. در زمان او بلخ و آریانای بزرگ منشأ روشنایی و اخلاق و بِه‌زیستی شد.
در میان ملتِ زرتشت دروغ از گناهان کبیره به شمار می‌آمده است. هم‌چنان زدنِ جانور و کشتن جان‌دار و حیوانِ باردار بسیار گناه داشته و از جمله‌ی مکروهات قلم‌داد می‌شد.
زردشت و یا زردهُشت که در اوستا، کتاب مقدس زردشتیان، به شکل زره‌تُشترا آمده به معنای «روشنایی زرین» یا «ستاره‌ی درخشان» است. یونانیانِ باستان نام این آیین را زروآستر به معنی ستاره‌شناس و دانای عالم ثبت کرده‌اند.
تاریخ ظهور زردشت در بلخ به چندین‌گونه روایت شده است. شماری از تاریخ‌نویسان مدعی‌اند که او ۱۶۰۰ سال پیش از میلاد ظهور کرد. شماری نیز بر این باور اند که او در قرن ۷ قبل از میلاد زیسته است و تعداد بیشتری تاریخ ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح را برای وی دقیق‌تر می‌دانند. براساس نبشته‌ی کتاب‌های تاریخ، زردشت در سن ۳۰ سالگی مبعوث به پیامبری میشود. او به‌خاطر درک راستی و برای کشفِ حقیقت، از زن و فرزند و خانواده دست کشید و رخ به کوه و دشت کرد. او هفته‌ها و ماه‌ها در دل کوه البرز ناپدید شد و پس از روزهای بسیار، نیایش و زاری به درگاه خداوند یکتا یا همان اهورامزدا، او پاسخش را دریافت نمود و به پیامبری مبعوث گردید. زردشت حدود سه‌هزارسال پیش سبب تحول بزرگ در تاریخ ادیان بشری شد. او در زمان لهراسپ‌شاه پدرِ گشتاسپ و جدِ اسفندیار، دینش را آشکار کرد و شاهان و مردمان‌شان را به یکتاپرستی و دین راستی فراخواند. قول معروفی از او وجود دارد که گفت: «این دین را با پندارتان بسنجید، با گفتارتان وزن کنید و با کردارتان به آزمایش بگیرید، اگر به دردتان نخورد و به کارتان نیامد، دورش بیندازید.»
کتاب آسمانى زردشتیان، اوستا نام دارد که به معناى اساس و بنیان و متن است. این کتاب به خط و زبان اوستایى نوشته شده است و با زبان پهلوى و سانسکریت هم‌ریشه است.
زردشتیان و پژوهش‌گران بر این مساله اتفاق‌نظر دارند که اوستا در اصل بسیار بزرگ‌تر بوده است که به عقیده‌ی برخى روى ۱۲ هزار پوست گاو نوشته بود. اوستاى کنونى داراى ۸۳ هزار واژه یا کلمه است و احتمالا اصل آن داراى ۳۴۵ هزار و ۷۰۰ کلمه یعنى چهار برابرِ اوستای فعلی بوده باشد.
با حمله‌ی وحشیانه‌ی اسکندر یونانی به باخترزمین و آریانا، زردشتیان آسیب‌های بسیار دیدند. دانشمندان و منجمان و پزشکان یونانی، آموزه‌های اوستا در مورد نجوم و طب و انواع دانش را از این کتاب کاپی و در کتاب‌های دیگری ثبت نمودند و سپس اسکندر دستور داد تا تمام نسخه‌های اوستا سوزانده و نابود شود. زردشتیان اسکندر را به عنوان پادشاه نفرین‌شده و ظالم و جاهل می‌شناسند.
بخش‌های اوستا
۱- یسنا یعنى جشن و پرستش، قسمتى از این بخش گات‌ها نامیده مى‌شود. این بخش که معروف‌ترین قسمت اوستاست، به خود زردشت نسبت داده مى‌شود، درحالى که سایر قسمت‌هاى اوستا را به پیشوایان دین زردشت نسبت مى‌دهند؛
۲- ویسَپَرَد یعنى همه‌ی سروران، مشتمل بر نیایش؛
۳- وندیداد یعنى قانون ضد دیو، درباره حلال و حرام و نجس و پاک؛
۴- یشتها یعنى نیایش، سرود و تسبیح؛
۵- خرده‌اوستا یعنى اوستاى کوچک، درباره اعیاد و مراسم مذهبى و تعیین سرودهاى آن‌ها.
زردشتیان علاوه بر اوستا، تفسیرهایی بنام زند و پازند و کتب مقدس دیگرى به زبان پهلوى دارند.
با مطالعه در آیین زردشت معلوم مى‌شود که وى در میان مردم به اصلاح دینى قیام کرده و خرافات مذاهب باستانى آریاییان را مورد حمله قرار مى‌داده است. از جمله آن‌که وى از اهورامزدا تبلیغ مى‌کرده و خدایان قوم خود را که دئوه (یعنى دیو) خوانده مى‌شده‌اند، باطل مى‌دانسته و آن‌ها را خداى دروغ‌دوستان مى‌نامید.
در آیین زردشت، آهورامزدا ۶ دستیار دارد که به منزله فرشتگان ادیان ابراهیمى هستند. آن دستیاران را اِمشاسِپندان یعنى جاویدان مقدس مى‌نامند.
آمار زرتشتیان کنونی
بیش از هزارسال است که بخشی از زردشتیان به اُستانِ بمبئى هندوستان کوچ کرده‌اند و اکنون حدود دوصدهزار نفر از آنان در آن‌جا زندگى خوبى دارند و پارسى نامیده مى‌شوند. البته مورخان معتقدند که مهاجرت زردشتی‌ها به هندوستان پیش از اسلام آغاز شده و تا چندی پس از اسلام ادامه یافته است. در مجموع، جمعیت زرتشتیان جهان حدود چهار‌صدهزار نفر است که بیشتر در ایران و هند و اروپا ساکن هستند. جمعیت زرتشتیان ایران حدود ۶۰ تا ۷۰هزار نفر است.
افزون بر زردشتیان، چند دین دیگر هم زردشت را یکی از شخصیت‌های محترم یا مقدس خود می‌دانند که از جمله: دینِ اهلِ حق یا یارسان‌ها، دین مانویت، دین بابیت، دین بهائیت، مذهب احمدیه و جنبش‌های نوینی چون مَزدَزنان، می‌باشند.
مانیِ پیامبر که از شخصیت‌های بزرگ تاریخ است و دین او بر تمامی ادیانِ پس از وی تاثیر گذاشته است، مدعی بود که او کامل‌کننده‌ی ماموریت زرتشت است. هم‌چنان فراموش نکنیم که مانی و آموزه‌های او روی هنرهای زیبا نیز تاثیر کرده، از جمله هنر نقاشی و تصورات زیبا از هستی میراث مانی پیامبر است. مانی و مانویت، زردشت را بزرگترین راست‌گو و نیک‌پندار در تاریخ بشریت می‌دانست. پیروان دین بهائی نیز از بهاءالله، رهبر این کیش، به عنوان یکی از نوادگان زرتشت نام می‌برند.
سخن را با تکه‌ی از متنِ گات‌ها یکی از بخش‌های کتابِ زردشتیان که از زیباترین متون آگاهی‌بخش تاریخ است، ختم می‌کنم:
«ای اهورامزدا، هنگامی که در آغاز، برای ما تن دادی و خِرَد و یابِش آفریدی و جان را در تن دمیدی و به ما توانایی گفتار و کردار دادی، خواستی که هرکس باور خویش را به دل‌خواه و آزادانه برگزیند و آشکار سازد.»
«گات‌ها، سروده‌ی چهارم، بند ۱۱»
