نویسنده: ظریف یزدان پرست
در تاریخ بلند و پرفراز و نشیب خراسان وآریانای بزرگ، کوروش کبیر جایگاهی ویژه دارد؛ او نه تنها به عنوان یک پادشاه و فاتح بزرگ در جهان شناخته می‌شود، بلکه به عنوان نخستین فردی است که حقوق بشر را به صورت منسجم و مدون تعریف و در جامعه عملی ساخت، در تاریخ ماندگار شده است. فرمان کوروش یا همان استوانه کوروش، به عنوان نخستین منشور حقوق بشر، نشان از ذهنیتی آگاه و انسانی دارد که حقوق تمام اقوام و ملت‌های زیر فرمانش را محترم می‌شمارد. این دیدگاه پیشرو در کنار سیاست‌های خردمندانه‌اش، احترام به فرهنگ و زبان پارسی را در میان ملل منطقه ترویج داد و بستری برای تداوم و گسترش هویت فرهنگی پارسی به وجود آورد (پی‌یِر بریان، از کوروش تا اسکندر: تاریخ امپراتوری هخامنشی، نشر نی، ۱۳۸۰).
کورش کبیر؛ بنیان‌گذار حقوق بشر
کوروش کبیر با نگاهی متفاوت از دیگر فرمانروایان زمان خود، به ارزش‌ها و حقوق انسانی احترام گذاشت. وقتی که بابل را فتح کرد، او به جای تخریب و خونریزی، با آزادی‌بخشی به بردگان و بازگرداندن آیین‌ها و سنت‌های ملت‌های اسیر، پیامی از عدالت و صلح به جهان اعلام کرد. استوانه کوروش، که امروزه در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، این اصول را به عنوان نخستین منشور حقوق بشر ثبت کرده است. این فرمان حاوی پیام‌هایی از آزادی مذهبی، لغوبرده‌داری، و احترام به تمامی_ملت‌ها بود؛ ارزش‌هایی که امروزه همچنان مورد توجه جامعه بشری است (آملی کورت، منشور کوروش و سیاست امپراتوری هخامنشی، نشر هرمس، ۱۳۷۹).
زبان فارسی؛ حافط فرهنگ و تمدن کهن ایران باستان
در دوران باستان، زبان پارسی زبان رسمی دربار هخامنشی و ابزار ارتباطی میان سرزمین‌های مختلف امپراتوری بود. این زبان با وجود گذشت قرن‌ها، همچنان هویت فرهنگی مردم ایران و خراسان بزرگ و میراث‌دار ملت‌های پارسی‌تبار است. تاجیکان به عنوان بخشی از این میراث مشترک، همواره نقش برجسته‌ای در حفظ و توسعه زبان پارسی داشته‌اند. از دوران سامانیان تا زمان حال، این زبان همچون پلی فرهنگی و معنوی بین مردم سرزمین‌های مختلف خراسان بزرگ عمل کرده و روحی از وحدت و پیوند را در دل مردم تاجیک و دیگر پارسی‌زبانان زنده نگه داشته است (گرهاردو نولی، ایده ایران: مقاله‌ای درباره منشأ آن، دانشگاه تهران، ۱۳۶۸).
کورش کبیر در تداوم هویت فرهنگی فارسی
با تشکیل امپراتوری هخامنشی به دست کوروش، زبان پارسی به عنوان زبان رسمی قلمرو گسترده او به کار گرفته شد. کوروش با احترام به آیین‌ها، باورها و زبان‌های محلی، بستر یک هویت مشترک فرهنگی را فراهم آورد که در آن زبان پارسی به عنوان هسته اصلی این هویت عمل کرد. این نگاه سبب شد که فرهنگ و زبان پارسی، نه تنها در ایران کهن، بلکه در سراسر قلمرو تحت فرمان او گسترش یابد و به میراثی ماندگار تبدیل شود. این امر زمینه‌ساز شکل‌گیری خراسان بزرگ شد؛ سرزمینی که تاجیکان در آن به عنوان پاسداران زبان پارسی و فرهنگ ایرانی شناخته می‌شوند (محمد دادماوند، تاریخ سیاسی امپراتوری هخامنشی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۸).
تاجیکان؛ وارقان راستین فرهنگ و زبان فارسی
تاجیکان، به عنوان حافظان راستین فرهنگ و زبان پارسی، نقش بی‌بدیلی در تداوم این میراث ایفا کرده‌اند. از دوران سلسله‌های ایرانی همچون سامانیان، که موجب شکوفایی دوباره زبان و ادب پارسی شد، تا امروز، تاجیکان همواره هویت فرهنگی خود را با زبان پارسی گره زده‌اند. در این میان، بزرگداشت کوروش کبیر، نمادی از این همبستگی تاریخی است؛ چرا که او بنیان‌گذار ارزش‌هایی بود که هویت تاجیکان را در طول تاریخ پایدار ساخته است (سی.ای. باسورث، غزنویان: امپراتوری آن‌ها در افغانستان و ایران شرقی، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۲).
کوروش کبیر؛ نماد اتحاد و همبستگی فرهنگی
بزرگداشت کوروش کبیر در واقع گرامیداشت ارزش‌هایی است که او در طول زندگی و حکمرانی خود به جهان عرضه کرد؛ ارزش‌هایی همچون عدالت، آزادی و احترام به تنوع فرهنگی. او به عنوان یک نماد فرهنگی، به ملت‌های پارسی‌تبار یادآوری می‌کند که زبان پارسی و هویت فرهنگی ایران کهن و خراسان بزرگ به عنوان میراثی مشترک، آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد. این نگاه و رویکرد فرهنگی، همچنان در بین تاجیکان و پارسی‌زبانان دیگر زنده است و به عنوان هویت مشترک فرهنگی، پیوندی ناگسستنی بین ملت‌های پارسی‌تبار ایجاد کرده است (ریچارد فرای، ایران بزرگ، نشر مازند، ۱۳۸۴).
درنتیجه میتوان_گفت که کوروش کبیر نه تنها به عنوان بنیان‌گذار حقوق بشر، بلکه به عنوان نگهبان فرهنگ و زبان پارسی، جایگاهی ویژه در تاریخ دارد. او با ترویج عدالت، آزادی و احترام به فرهنگ‌ها، زمینه‌ای را فراهم کرد که زبان پارسی و هویت فرهنگی ایران و خراسان بزرگ تا به امروز باقی بماند. بزرگداشت کوروش، بزرگداشت هویت پارسی و افتخاری است برای همه تاجیکان و ملت‌های پارسی‌تبار که میراث‌دار این فرهنگ اصیل هستند. این بزرگداشت به ما یادآوری می‌کند که همچنان باید از این هویت و ارزش‌ها پاسداری کنیم و آن را به نسل‌های آینده منتقل سازیم.
