نویسنده: حمید اسلمی
ملاحسن آخوند از مقام ریاست وزیران طالبان کنار رفت و به‌جای او شخص دیگری به‌نام مولوی عبدالکبیر مقرر گردید و این خبر از سوی سخن‌گوی این گروه منتشر شد. ظاهراً تغییرات بزرگی در کابینه‌ی طالبان به‌وقوع پیوسته است. رئیس‌الوزرای طالبان که در روی کاغذ، دومین مقام سیاسی در سلسله تشکیلات این گروه به شمار می‌رود، از مقامش کنار رفته و شخص دیگری به‌جای او منصوب‌شده است. در هر کشور دیگری، تغییرات در سطح کابینه و خصوصاً در سطح رهبری آن، می‌تواند ناشی از یک زلزله‌ی سیاسی بسیار بزرگ و تغییرات بزرگ‌تر در عرصه‌ی سیاست آن کشور به شمار رود، اما دامنه‌ی این مسئله در افغانستان می‌تواند با یک بیانیه‌ی کوتاه و یا یک توییت سخن‌گوی طالبان جمع شده و نیازی به توضیح بیش‌تری نباشد.
آن‌هایی که با ساختار تشکیلاتی حکومت‌های دیکتاتور و به‌ویژه طالبان آشنا هستند، به‌خوبی می‌دانند که تغییرات در سطح ریاست وزرا باوجود ظاهر طویل و عریض آن، اتفاق خاصی نیست. از آن‌جا که تمامی فرمان‌ها به شخص رهبری و کسی به‌نام ملا هبت‌الله ختم می‌شود، به‌طور عموم بود و نبود منصبی به نام ریاست وزرا اهمیتی در سلسله‌مراتب طالبان-به‌عنوان سمبل و نمونه‌ی خالص یک حکومت دیکتاتور-ندارد. تمامی تصامیم در رأس هرم قدرت گرفته‌شده و عملاً مخالفت با آن به معنی سرپیچی از حکم رهبری و به‌تبع آن حکم خدا تفسیر می‌شود. ریاست وزرا در کابینه‌ی طالبان در بهترین حالت فقط تاییدکننده‌ی فرمان‌های ملا هبت‌الله و اطاعت محض از فرمان‌های او است و فراتر از این، نه در حیطه و ظایف این مقام نمایشی می‌گنجد و نه انتظاری از این نهاد فرمایشی می‌رود. چه ملا حسن آخوند برود و به‌جای او شخص دیگری بنشیند و چه بماند و تا دم مرگ رئیس‌الوزرا بماند، هیچ تغییری در زندگی مردم افغانستان رونما نشده و این موضوع در نزد مردم فاقد هرگونه اهمیتی قلم‌داد می‌شود.
نکته دیگر این‌که این تغییرات در بهبود یا تنزل وجهه طالبان در افکار عمومی چه در سطح منطقه و چه در سطح بین‌المللی هم بی‌تأثیر خواهد بود. هم ملا حسن آخوند به خاطر متهم‌بودن به جنایت جنگی و کشتار مردم تحت تحریم سازمان ملل قرار دارد و هم جانشین او ملا عبدالکبیر چنین وضعیتی دارد. کشورهای منطقه هم با توجه به ویژگی‌های ساختاری طالبان، این تغییرات را فاقد اهمیت دانسته و نیک می‌دانند که این موضوع هیچ تأثیری در سیاست‌های خارجی طالبان نخواهد داشت. با توجه به نمایشی‌بودن این جایگاه در سلسله ساختار طالبان، حتی در داخل گروه طالبان بعید است که این مسئله با مخالفت یا ناراحتی گروه‌های ناراضی طالبان ازجمله شبکه‌ی حقانی مواجه شود.
ذبیح‌الله مجاهد دلیل این تغییرات کابینه را بیماری ملا حسن آخوند خوانده و آن را موقتی عنوان کرده است. با این توضیح، اگر ملا حسن آخوند وضعیت سلامتی‌اش رو به بهبود رفت، دوباره به جایگاهش بر خواهد گشت. اما با توجه به سن و سال ملا حسن، امیدی به بهبود وضعیت او نیست. اگر او بیمار هم نباشد، به خاطر سن و سالش دیگر توانایی برگشتن به همین مقام نمایشی را هم نخواهد داشت. از این‌رو به نظر می‌رسد که این تغییرات دایمی بوده و احتمالاً به خاطر تسلی دل ملا حسن و افراد تحت فرمانش، این موضوع در بیانیه‌ی ذبیح‌الله مجاهد بازتاب یافته است.
ملا حسن آخوند و ملا عبدالکبیر هردو متعلق به گروه تباری پشتون‌ها، دانش‌آموخته مدارس پاکستان و از افراد مورد اعتماد و مطیع ملا هبت‌الله اند. ویژگی اصلی هردو انقیاد و اطاعت محض از رهبر گروه است. شاید برجسته‌ترین تفاوت این دو تن، محل تولد آن‌ها است که ملا حسن متولد ولایت قندهار و ملا عبدالکبیر متولد بغلان است.
